demzen 184

Havalar ısınıyor. Geçen sene rekor sıcaklıklar yaşadık. Bu sene daha sıcak olacakmış.

İnsanlar aldıkları montları ve paltoları giyemedi. Bu sene (İstanbul'da) bir iki gün soğuk oldu. Ben genelde tişörtle gezdim. İnsanlar ince montlarını giydi. Arada bir ponpon şapkalı Arap görsem de o zavallıların kış algısının bizimkinden farklı olduğunu düşündüm. Havalar ısınıyor.

Bugün mont satan bir dükkanın önünden geçerken renkli renkli montlar gördüm. Çok güzel göründü ama alsam ne yapacağım? Sonra bu işleri yapan bir insan olsaydım, mont üretiyor veya satıyor olsaydım baharı şimdiki gibi mutlulukla karşılamazdım herhalde. Kıştan para kazanan insanlar için havalar kötü.

Havaların ısınmasının dünya ekonomisi üzerindeki etkisini hesaplamaya çalışanlar var. Kış olmayınca tarım da etkileniyor. Gıda fiyatları her yerde enflasyondan fazla artıyor. Kahve üreten yerler azalacak diyorlar mesela. Kahve çok pahalı olacakmış. Ne yaparım diye düşündüm. Sentetik kafein alırım herhalde.

Yine de bütün bunların tahmin olduğunu gözden kaçırmak istemiyorum. Dünyanın ısınması alıştığımız bitkilerin üretimini zorlaştırır ama alışmadıklarımızın üretimini kolaylaştırabilir. Memlekette buğday daha zor yetişir ama belki kahve üretmeye başlanır. Yerdeki su azalır ama hava nemlenir ve bunu seven bitkiler daha kolay yetişir.

Bu tahminleri tam manasıyla yapabilecek biri olduğunu sanmıyorum. İnsanların en zekisi bile iklim gibi karmaşık sistemlerde sebep sonuç zincirlerinin ikinci üçüncü adımından sonrasını tahmin edemiyor. Şu an havaların ısınmasının tüm sonuçlarıyla daha kötü olup olmayacağını bilmiyoruz. Bildiğimiz bu sonuçlara adapte olmanın zorluğu. Toplumların, devletlerin, insanların yeni şartlara alışması, bu şartlar daha kolaysa bile uzun ve çileli bir geçiş olur.

Bunun yolunun ufak deneyler yapmak olduğunu düşünürüm. Hesap kitapla yola çıkılan rasyonel modellerin bizi daha iyiye çıkarma ihtimali zayıf. Bunu yerine ufak ekonomik deneylerle yeni şartların ne getirdiğini anlamak daha emin bir yol.