- Dün Edip Yüksel'in ortaokul seviyesinde bir ahlak metafiziği videosu önüme düştü. Bir Ateist neden ensest yapmıyor, yapabilir halbuki diyor.
- Bu dindarlar arasındaki genel bir fikir. Din olmazsa ahlak olmaz. Benim de burada bu minvalde yazdığım yazılar olabilir.
- Bu fikrin bir adım ötesi biz aslında hayvanız ve bu hayvanlığımız ancak din sayesinde örtülüyor.
- Adam teorik olarak İslam'ı (veya dinleri) övdüğünü düşünüyor herhalde.
- Dinler olmasaydı anamızı bacımızı bilemezdik.
- Dindar bir insan her an herkese tecavüz edebilirmiş ama hasbelkader inançları ona engel oluyormuş.
- Dinin değerini göstermek için kendini bu kadar paralamana gerek yok.
- Dini inanç o kadar kuvvetli değil.
- Eğer insan tabiatı enseste meyilli olsaydı, bunu dini inanç yoluyla engelleyemezdik.
- İnancın şekillendirebileceği şeyler var, içkiyi bıraktırabiliyor mesela veya cinselliği sadece evlilik dairesine alabilir.
- Su içmemek dini emir olsaydı, bunu da yapar mıydık?
- Cinsellik tamamen yasak olsa, insan nesli nasıl olurdu?
- İnsanlar kendilerine neden kötülük yapmadıklarını izah ederken inançlarını kullanıyor olabilirler. Ancak iyiliğin izahının din yoluyla yapılması, sebebinin de din olduğu anlamına gelmiyor.
- Ben de birine iyilik yaparken bunun karşılığını alacağıma inanıyorum. Soran olursa da bunu söylüyorum.
- Ancak asıl sebep bu değil, ben bir şeyler vermenin kendisinden, verebiliyor olmaktan, kendi basit zevklerimden vazgeçmekten, birilerini sevindirmekten, mutlu etmekten, birinin elinden tutmuş olmanın kendisinden keyif alıyorum.
- İzah etmem gerekirse Allah ve ahiret hayli kullanışlı kavramlar, ancak bu izah vesilesi gerçek olsaydı benim hiç günah işlemiyor olmam lazımdı.
- İnsan eksik, bunu biliyoruz, ancak insanın iyi tarafları da var.
- En vahşi olanımız bile kendi kabilesinden biri düştüğünde, gidip kaldırır.
- Din ahlak konusunda bir dil ve çerçeve sunar. Kendi davranışlarını başkalarına izah etmeye yarayan bir dil.
- Ancak dil gerçeği örter ve kullanışlı hale getirir, dinin de amacı budur.
- Her tanıştığın kadına acaba aramızda bir şeyler olur mu diye bakmaktan yorulursun.
- Kendine ve başkalarına evliyim (veya sevgilim var) demek daha kolaydır.
- Her an herkese muhtemel partner gibi bakmak zaten sürdürülebilir bir hayat değil. Ancak insan bunun sanki mümkün olduğuna inanmayı hayal eder.
- Her an herkesle sevişme ihtimalin varsa, kimse kimseyle sevişmez çünkü her an herkesle sevişme ihtimalin vardır.
- Sokağa çıkacağım ve ilk gördüğüm kadınla yatacağım.
- Peki neden böyle yapayım, mesela bir sonraki kadın daha güzel olamaz mı?
- Vaktim ve enerjim sınırlıysa, ki bildiğim kadarıyla öyle, neden bunları daima kadın peşinde koşmakla harcayayım?
- İnsan bu ikinci derece sonuçların farkına gerçekleşmeden varmaz.
- Günümüzde seks bu kadar kolaylaşmadıysa da, iletişim kolaylaştı. İnsanlar sosyal medyayı doldurdu, herkes herkesle konuşabiliyor. Bu bizim daha anlamlı, daha doyurucu ilişkiler kurmamızı mı sağladı, daha mı yalnızlaştık?
- Birbirimizin duygularını artık sadece eğlence malzemesi olarak görüyoruz.
- Dini ahlak haddizatında post-hoc bir açıklamadır.
- İnsanların gerçekten neden ahlaklı veya ahlaksız davrandıklarını anlamaya değil, anlamadan açıklamaya yarar.
- Hume'un dediği doğru: Olgulardan ahlaki kaideler çıkmaz. Olguları alt alta sıralarsanız, bir yerlere bir ahlaki kabul koymadan ahlaki kural oluşturamazsınız.
- Dinin ahlakla arasındaki ilişki bu yüzden temelde izah ilişkisidir. Dinsiz ahlak olur, ancak bu ahlakı izah etmek daha zordur.
- Rasyonel olarak hepimiz benciliz. Depremle alakası olmayan birinin yapması en rasyonel şey kimseye bir yardım yapmamak mesela. Neticede yaptığı yardımın bir karşılığı olduğunu, bugün yardım ettiklerinin yarın kendisine yardım edeceğini bilemez.
- Rasyonellik hayatı izah etmez. Hepimiz tabiatımıza, sosyal alışkanlıklarımıza ve o an estiği gibi davranırız. Din irrasyonel davranışı, rasyonel yoldan izah etmeye yarar.
- Ramazan geliyor. İnsanlar saatlerce aç ve susuz kalacaklar. İmkanları olduğu halde aç kalacaklar. Dolabı açıp yemek yiyebilecekleri halde aç kalacaklar. Bunun asıl sebebi nedir?
- Din bu davranışa bir izah sunar. Bu izah doğru mudur? Bilmiyorum. Çünkü bir yandan da açlığın bizatihi kendisinin faydalı olduğunu görüyorum. İzah edilemeyenin henüz ortaya çıkmamış psikolojik sebepleri olabilir. İnsanlar sebeplerini bilmedikleri şekilde iyi olabilirler. Bu sebepler de kısıtlı anlamda dinle ilgili olmayabilir. Hayatında hiç peygamber adı duymamış medeniyetten uzak insanlar da iyi olabilir.
- Dinin ahlakla ilişkisi, şehirlerin kurulması, kozmopolitleşme ve insanların tanımadıkları insanlarla beraber yaşamasıyla ilgili. Tanımadığın biri aynı mescidde namaz kılıyorsa, seninle aynı yapılmayacaklar listesine inandığını düşünürsün. Aranızda aynı mitoloji, aynı sosyal dil geçerlidir. Günlük hayatınızın alışkanlıklarını aynı şekilde izah edersiniz.
- Abdesti aynı şekilde aldığın adamın benzer bir kültürden geldiğini bilirsin.
- Topluluklar dinlerini kullanarak ahlaklarını yaşatır. Bu yaşatma işinde ahlakı yeni nesle aktarmak hayli önemli ve dinin bunu kolaylaştırır. Ahlakın dinle izahı da bu yüzden gerekli. Neden iyilik yaparız? Cennete gitmek için.
- Gerçekte neden iyilik yaparız? Bizi iyi hissettirdiği ve elimizde olanı kardeşimizle paylaşmanın gerektiğini bildiğimiz için.
- Tarihte tamamen rasyonel topluluklar vardıysa da, kaybolup gitmişler. Kalanlar da kabilelerine karşı iyi insanlar ve bu iyiliklerini izah etmek için kültür ve dini kullanıyorlar.
[Dalga]
#ahlak
#Edip Yüksel
#dil
#din
#rasyonellik
#metafizik