beher 57

Hakikatli bir insan olmaya çalışıyorum. Dünyanın ortasında zor oluyor. Sahte dünyaların içinde bir yandan gerçeği aramak.

Kader hakkında uzunca bir yazı yazmak istiyorum. Amaç uzun olması değil. Etraflıca yazmak için uzun olmalı. Öyle geliyor. Kısa cümlelerle kaderi anlatamazsın.

Takdir öyleyse yazarım diyorum sonra. Bu aslında özeti. Takdir edilirse istersin, takdir edilirse irade edersin, takdir edilirse seversin, takdir edilirse sevmezsin. Yani duygularının, arzularının ve sair düşüncelerinin kaynağı sen misin? Bunun cevabını vermeden kader hakkında ne konuşabilirsin?

Bunun cevabını verebilir misin? İnsan duygu ve düşüncelerinin kendine ait olduğunu nasıl anlayabilir? Kendine ait ne demek hem? Bir sebebi var mı? Çocukken elimi sobaya yaklaştırdığım için sobalardan kaçıyorum. İradem böyle. Bu irademin kaynağı ben miyim? Sobaya elimi dokunduğum için içime yerleşmiş bu kaçınganlık bana mı ait? Yoksa dünyanın akıp gittiği haller içinde bir hal mi? Ben nerede başlıyorum ve nerede bitiyor dünya?

Eğer dünyanın nerede bittiğini, benin nerede başladığını tam belirleyemiyorsan, özgür iradenin nerede başlayıp nerede bittiğini de belirleyemezsin. Ben birine tesir, telkin veya kimyasal yollarla bir iş yaptırsam, onu sözlerimle büyülesem ve o normalde yapmayacağı bir şey yapsa, kendi iradesiyle mi yapmış olur, benim irademle mi? Ben istediklerimi, irade ettiklerimi hiç bilmediğim başka bir gücün tesiriyle istiyorsam, bu benim iradem midir, başkasının mı? Hayatın ve zihnimin karmaşıklığı arasında sebeplerini bilemediğim her kararın bana ait olduğunu iddia edebilirim. Özgür irade dedikleri, bu durumda, sebeplerini bilmediğin istekler oluyor. Sebebini biliyorsan, müdürün istemişse veya kanun öyle emretmişse, bu senin iraden değil, ancak bilmiyorsan, keyfin öyle buyuruyorsa, o zaman özgür irade.

Dinen özgür iradeye sarılanların asıl derdinin, hayatın anlamını Allah bizi imtihan ediyor fikrinde aramalarına bağlıyorum. Eğer özgür irade yoksa, hayatın anlamı da yok. Neticede hayatı bir sınav gibi görmezsen, geçip geçmemek, doğru veya eğri yapmanın anlamı yoksa neden yaşıyoruz? Özgür irade yoksa, tercihler elimizde değilse nasıl oluyor da Allah bizi cennete veya cehenneme gönderiyor?

Ben bu sorunun içerikten cevabından çok, sınav yoksa anlam da yok fikrinin ardındakini anlamaya çalışıyorum. Anlamı imtihanda aramaya neden bu kadar bağlıyız? Özgür iradeye Allah'ın ilminden de büyük önem atfetmenin sebebi bu. Allah geleceği bilmez diyen adamların derdi de Allah biliyorsa nasıl oluyor da imtihan var sorusu.

Belki de diyorum, imtihan önündeki nimet gibi sana anlam versin diye anlatılmıştır. İmtihana inanırsan daha anlamlı bir hayat yaşıyorsun, bu belli. Yaptıklarının önemli olduğunu, doğruyu seçersen kurtulacağını bilirsen daha hakikatli yaşıyorsun. Bunun için sana verilmiş bir nimettir bu düşünce. Özgür iradenin de insanın kendini iyi hissetmesine yaradığı gibi. İyi kullar özgürlüğüne inananlardan çıkıyordur belki.