beher 13

Neden herkes bilimsel bilgi peşinde?

Sosyal bilim diyor mesela. Ben bir bilgi ya sosyaldir, yani insan ilişkileriyle ilgilidir veyahut bilimseldir yani insandan bağımsız edinilebilir diye bakıyorum. Sosyal bilim bu yüzden bir oksimoron oluyor, tenakuz.

Sosyal bilim adı verilen bilgi kümesinin değersiz olduğunu düşündüğümden değil. İnsan hayatı için belki pozitif bilim denenden daha anlamlı şeyler de söylüyor olabilirler ama kendini neden olmadığın bir şey gibi pazarlamak zorunda hissediyorsun? Neden ben de bilimim demek ihtiyacındasın.

Bunun ardında bilimsel bilgi dışındakiler safsatadır ve kıymetsizdir diye telaffuz edilmeyen bir kabul var. Sosyal bilim yapmaya çalışanların çoğunun sonunda uygulamalı istatistik yapmak zorunda kalmasının sebebi de, söylediklerine bilimsel bir kisve bulmak. Bir takım istatistik oyunlarla yayınlanabilir ölçüde bilimsel olmaya çalışıyorlar. Yayınlanabilirlik de genelde hakikatin tam tersi. Bir veri kümesinden eğip bükerek sonuç çıkartmak. Zira konu insan olduğunda istatistiğin araçları işe yaramıyor. 10 psikoloji deneyinden 7'sini tekrarlayıp da aynı sonucu bulamıyorlar, Sosyoloji gibi deney değil gözlem yapanlarda bu durum daha dramatik.

Halbuki bu kriterin lüzumu yok. Sosyal bilgi diyelim, bu bilgiyi yine istiyorsa istatistikle veya gözlemle veya anketle elde etmiş olsun. Bu bilgi değersiz değil, faydasız değil, her zaman geçerli olmayabilir, bilimsellik gibi bir otorite vermeyebilir ancak yol göstericidir.

Buradaki bilimsellik merakını iktidar hevesi gibi görüyorum. Gerçek iktidarla ilişkilidir, hakikat benim, benden başka hakikat yoktur ve iktidar benim, benden başka iktidar yoktur kardeştir. Eskiden, bilgi edinmek zorken, iktidar ve gerçek birbirinin aynıydı. Sonradan bilgi çoğalınca bunların arasında bir tekrar edilebilirlik, yanlışlanabilirlik kriteriyle seçim yapmak gerekti. Gerçek bilgi hala iktidarla aynı şey, bilgi güçtür dedikleri böyle, ancak iktidar da artık bilimsel olmak istiyor çünkü ben öyle dedim, o yüzden gerçek de budur diyecek kadar basit dünyaların mensubu değiliz artık.