21 Aralık Akşam Konuşması

🐢 19 Aralık'ta bahsettiğim İngiltere'de Norman istilasından sonra Fransızca'nın değil, İngilizce'nin kalıcı olmasının bir sebebi de veba salgınında Fransızca bilen elitin daha çok ölmesi ve yerlerini dolduranların İngilizce konuşmasıymış.

🐇 Anadolu'da da bir sebep bu olabilir. Bildiğim kadarıyla veba salgınlarının tarihi etkisini araştıran kimse yok. Şehirlilerin daha çok etkilendiği salgınlar bunlar. Göçebelerin galip gelmesinde önemli bir payı olduğu aşikar.

🐢 Evet. Bizde hikayeyi çevresel faktörlere bağlamak pek sevilen bir yöntem değil. Veba salgınında sakinleriyle beraber şehirlerin de zayıfladığını ve düştüğünü söylemek, Osmanlı şöyle kahramandı, böyle büyük strateji kurdu demek kadar heyecan vermiyor.

🐇 Ne kadarı Türklerin becerisi, ne kadarı sair faktörlerdir sence?

🐢 Ben bu işlerde sair faktörlerin hemen her zaman belirleyici olduğunu düşünüyorum. Hastalık gibi düşün. Bir insanın bağışıklık sistemi yerindeyse, virüsler etki etmez. Türkler veya sair göçebeler Anadolu tarihinde hep varolmuş virüsler. Bunların ne zaman etkili olacaklarını şehirlerin ne zaman zayıflayacağı belirliyor. Göçebeler her zaman göçebe. Bunlar her zaman gelmişler, gitmişler, savaşmışlar. Belli tarihi dönemlerde şehirliler hastalık, kıtlık veya sair sebeplerden kendilerini savunamayacak duruma gelmiş. Böyle zamanlarda göçebeler o şehirleri zaptetmişler.

🐇 Biraz fazla yalın bir okuma gibi geldi.

🐢 Şu anki Çingeneler mesela, göçerler diyelim. Bir sebeple, diyelim büyük bir salgın hastalığın yol açtığı kargaşada bu insanların yaşam tarzları değişmez. Zaten devletle bir işleri olmadığı için hayatlarında önemli bir değişiklik olmaz. Bizim gibilerse hayatını idame ettiremez. Devlet olmasa, çıkacak kargaşada benim yaşamam mümkün değil. Çingeneler hep orada, bugün değilse, yarın, yarın değilse öbür gün medeniyet çökerse, göçebelerin bazısı bu medeniyetin kalıntılarını kurtarıp ona yeni bir şekil verebilir. Anadolu tarihi de böyle, bir medeniyetin çöküp, göçebelerce işgal edilmesine benziyor.

🐇 Benzer bir şeyi sanırım İslam tarihi için de söylüyorlar.

🐢 Evet. Orada da göçebeliğin galip gelmesi hikayesi var. Justinyen döneminde de veba var. O zaman da devlet krize girmiş ve yine göçebeler galip geliyor.

🐇 İslam'ın kendisiyle ilgili değil yani bu başarı?

🐢 İslam'ın kendisiyle de ilgili olabilir. Hz. Peygamber'in kendisiyle de ilgili olabilir. Buradaki mucizevi taraf başka. Bununla beraber dünya tarihi başından sonuna Allah'ın takdiri olduğuna göre, peygamberlerinin hangi şartlarda zuhur edeceğini belirleyen de o. Biz bugün Türklerin tarihine de, İslam tarihine de kahramanlık tarihi gibi yaklaşıyoruz. Şartları okumaya önem vermeyişimiz de bundan.

🐇 Günümüz şartlarını mı?

🐢 Evet. Günümüz şartlarını. Fazlasıyla kendi içimize dönük, biz kazanacağız, çünkü iyi olan biziz gibi bir tarih felsefemiz var. Kazanmanın sadece bizimle değil, rakiplerimizle de ilgili olduğunu, dünyayı daha iyi okuyorlarsa, bizim değil, onların kazanacağını unutuyoruz.

🐇 Güçlü olursak, şartları kendimize adapte edebiliriz. Böyle değil mi?

🐢 Şartları adapte etmek ne demek mesela? Canlılar şartları kendilerine uydurarak değil, şartlara adapte olarak hayatta kalıyor. Toplumların da böyle olduğunu düşünebiliriz. Eğer Anadolu'daki Bizans toplumu, o devrin şartlarına adapte olsaydı, Türklerin Anadolu'ya girmesi mümkün olmazdı.

🐇 Modern zamanlarda bu işler değişti biraz. Artık teknoloji bize dünyayı daha önce olmadığı kadar değiştirme imkanı veriyor.

🐢 Bu doğru. Yine de adaptasyon sorunu değişmedi. Artık kendi yarattığımız dünyaya adapte olmak zorundayız. Nereye gideceği belli olmayan bir yapay zeka problemi var mesela, buna adapte olmak lazım. Yapay zeka artık yazı yazıyor, resim yapıyor, program yazıyor. Artık yeni bir dünya var. İnsan klonlama muhtemelen birkaç on yıl içinde başlayacak. Cesur yeni dünya demek. İnsanlar artık sosyal medyaya bağımlı. Bu yeni bir dünya demek. Hangi toplum bu yeni dünyaya daha iyi adapte olursa, o kazanacak. Sosyal medyanın zihinlere etkisi vebadan az değil kanaatimce.

🐇 Bu etkileri biz yarattığımıza göre, başa çıkabilecek ilaçları da kendimiz üretebiliriz.

🐢 Bundan o kadar emin olmamak lazım. Obezlik salgınına çare bulamadık. Kişisel olarak da, toplumsal olarak da farkındayız ve bu farkındalık bir şeyi değiştirmiyor.

🐇 Sigara için de bunu söyleyebilirdin. Artık daha zor. Giderek de zorlaşıyor.

🐢 Bu gibi önlemlerin daha çabuk alınması lazım. Şekeri sigarayla aynı şekilde değerlendirmek iyi olurdu ama önümüzdeki yüz yıl boyunca mümkün olacağını sanmam bunun.

🐇 Belki onun etkisi o kadar belirgin olmadığı içindir?

🐢 Mümkün. Yine de insanların kendi yarattıkları dünyada daha iyi olacaklarını söylemek mümkün değil. Adaptasyon hala lazım. Konuya tekrar dönecek olursak, kendi yarattığımız dünyada mahvolma ihtimalimiz daha az değil, belki daha fazla.