Virgül 8 Haziran -2

Kendini bilmek mümkün müdür? İnsanın kendini tanımasının ancak yeni durumlara girip çıkarak mümkün olduğunu düşünürdüm. İnsan zihni bir hikaye üreteci ve en güzel hikayeleri kendisi için üretiyor. Ben şöyleyim, ben böyleyim. Bunları açık alanda test etmeden bir değeri yok ama test edince değeri var mı?

İnsanın ne olmadığının bilgisi ne olduğunun bilgisinden daha sağlam. Kendini tanımak isteyen için üzerine basacağı temel kim olmadığı.

Kendini bilmek büyük ölçüde kim olmadığını bilmek demek. Çünkü kim olduğunu bilmeye çalışırken araya giren tüm unsurları ayıklamak, hikayeleri çözmek, bunların arasından bir benlik inşa etmek neredeyse imkansız. Ne diyeceksin? Akıllıyım mı? Her durumda akıllı değilsin. Güzelim mi? Herkese nazaran güzel değilsin.

Akıllı değilim veya güzel değilim bir miktar daha sağlam. Bağlamı daha büyük çapta göz ardı edebilirsiniz, akıllı olmadığına inanmakla önünüze gelen fırsatlara inanırken biraz daha dikkatli olursunuz, çünkü akıllılık bir yandan da akıllı olmadığının kabulüdür. Güzel değilim de kendinizi güzelleştirmeye yarayabilir. Ancak bunlar da nispi cümleler. Metnin ve ifadenin bağına nispetle anlam kazanıyor.

O hâlde kendimizi bilmenin daha sağlam yolu ne yapmayacağımızı bilmek oluyor. Gramer açısından fiiller, isim ve sıfatlardan daha çok anlam içerir, bir zamanları vardır ve zımnen bir fail ve mef'ul içerirler.

Bunu yapmadım kendiniz hakkında kurabileceğiniz en sağlam ifadelerden biri. O durum bir daha gerçekleşse yine yapmayacağınıza dair daha net bilgi içeriyor. Bunu yaptım geleceğe dair o kadar kesin bilgi sunmuyor. Tekrar yapar mısın? O zamanki imkanlar ve bağlam tekrar oluşur mu? Olumsuz cümle bağlama daha dirençli, olumlu cümlenin bağlamın hangi unsurlarıyla değiştiğini daha zor anlıyoruz. Yolda gördüğüm adama yardım etmedim cümlesi, yolda gördüğüm adama yardım ettim cümlesinden daha tanıtıcı. İlkinde bir sonrakinde yardım etmeyeceğini tahmin edebiliriz, ikincisinde bir sonrakine yardım edeceği yine meşkuktur.

İnsanın kendini tanıması için neleri yapmayacağını bilmesi gerek. Bunları öğrenmesi de ancak yapmaya imkan bulmasıyla mümkün. Hayatını hep başkalarının buyurduğu sınırlar içinde yaşayan birinin kendini tanıması mümkün değil. Kendini tanı bu yüzden birçokları için anlamsız.

Kendine dair zayıf delillerle birtakım hikayeler uydurduğunda, başkalarına değil de daha çok kendine inandırmak için hikayeler uydurduğunda hayatının ondan sonraki safhası kendini tanımakta zorlanarak geçiyor. Ben çok iyi bir insanım diye başlarsan, kendi kötülüklerini görmezden gelmek zorunda kalıyorsun. Ben iyi bir insan değilim ve aynı şekilde ben kötü bir insan değilim diye düşünürsen, kendine ürettiğin hikayenin zincirlerinden kurtuluyorsun.

Ben kötülük yapmadım veya ben iyilik yapmadım ise bunlardan da sağlam. Ben kötülük yapmadım, insanda otomatik olarak hangi durumda? sorusunu akla getiriyor. İyi bir insanım diyene mi inanırsınız, kötülük yapmadım diyene mi? Kendinize anlatırken hangisi daha doğru ve sağlam?

Kim olduğunu öğrenmek mümkün değil ama kim olmadığını öğrenmek mümkün. Kim değilsin?