Virgül 21 Ocak

Tarihin hatırlamadığımız devirlerinden beri insanların haftanın günlerini şaşırmamış olması acayip. Hafta geleneği Kitab-ı Mukaddes kaynaklı. Çinliler günleri hayli yapay şekilde adlandırıyorlar mesela, Antik Romalılarda da böyle bir alışkanlık yok, haftanın günlerini Yahudiler icat etmiş.

Tarihin başından beri cumartesilerin arasında hep yedi gün olmuş.

Sonra, aklıma geldi, insanların tamamı tarihin bir döneminde bir günden uzun uyuduysa günler şaşmış olabilir. Pazar akşamı yatmışsın, pazartesi tüm gün herkes uyumuş ve salı sabahı uyandığında pazartesi diye devam etmişsin. Uykucu birkaç Yahudi yüzünden perşembeler belki aslında cumartesidir.

Tüm kilogramlar aynı anda %10 küçülse, mesela, bunu anlayabilir miyiz?

Anlarız. Suyun hacmiyle kütlesi arasında bir bağıntı var, 1 kilogram su 1 litre ediyor. Kilogramlar küçülse 1 kilogram su 0.9 litreye denk gelmeye başlar. Zaman için böyle bir imkan yok, zaman dursa ve yeniden başlasa kimse fark etmez çünkü bütün fizik zamana bağlı ve biz onun içinde yüzen balıklar gibiyiz.

Belki simülasyonun en önemli delili zamanın varlığıdır. Hem var hem yok, var çünkü her şey zamana bağlı, yok çünkü zamanı başka bir kavram üzerinden ifade edemiyoruz. Kütle ile hacim arasındaki bağıntı gibi bir ilişki zamanla mekan arasında yok. Zamanın düğmesi olsa ve durdursalar, bekleyip kaderimizi üretseler, geriye sarıp yeniden başlatsalar ve video uygulamalarına benzer değişiklikler yapsalar fark etmeyiz.

Zamanın olmadığı bir dünya düşünemediğimize göre belki simülasyonun en büyük delili zamana bu kadar bağımlı varlığımızdır. Varlık neden zamana bu kadar bağımlı olsun ki?