Virgül 13 Mart -2

Bir şekilde felsefi idealizme bulaşmış tüm fikirlerin komik gelmeye başladığını fark ediyorum. Schopenhauer'in *İrade ve İdea Olarak Dünya'sını* okurken fark ettiğim kadarıyla fikren hayli materyalist hâle gelmişim son birkaç senedir.

Yeryüzünün tecrübe ettiğimiz kadar olmadığına inanıp, bir yandan da nasıl materyalist olabilirsin? Bir şekilde bu fazlalığı izah etmek gerekmez mi? İdea buradan çıkmıyor mu? Bakıyoruz, dünyayı anlama faaliyetimiz, dünyada edindiğimiz tecrübeden fazlasına ihtiyaç duyuyor. Kediler de dünyayı tecrübe ediyor ancak onların bizim kavramlarımızı anlama imkanı yok, o hâlde insandaki bu fazlalığı izah edecek bir yola muhtacız. Platon'dan beri bunun yolu nesnelerin dışında bir dünya, bir kavram dünyasına inanmak olmuş.

Bununla beraber buradaki mesele, sanırım bu kavramların insana dünyayı izah etmekten çok, insanı bir nevi trans hâline sokması. Biz bir şekilde kendi dünyamızda yaşıyoruz, bu doğru, kavramların dünyası insanların zihinlerinde var ve gerçek. Bununla beraber bu dünya bir yükseklik değil, bilakis bir hayal dünyası sunuyor insanlara. Burun kavramı bize burunların farklarını örtüyor, masa dediğimiz her şey birbirinden farklı. O sebeple idea insan zihninin sınırlarının ortaya çıkardığı bir mesele, biz iki masayı birbirinden ayırma zahmetine girmemek için hepsine masa diyoruz.

Model olarak idealizm ve türevleri, insanı (varsa öyle bir şey) gerçeğe yaklaştırmaya yaramıyor, bilakis uzaklaştırıyor. İnsana kendi hikayelerini gerçek kabul etmek için bir çerçeve sunuyor, bu dünyada olmayabilir ama bütün bunların olduğu geçerli bir dünya var fikri, her saçmalığı fikir diye ileri sürmeye imkan tanıyor. Bu hâlde insanlara kendi sanal dünyalarını dünyaya teşmil etmek için bir araçtan başka bir şey değil.

Yine de çok zeki insanların buna inanıyor olması sende bir etki meydana getirmiyor mu? Ben Hegel'deki gibi kavramların karmaşık hâle gelmesinden etkilenen biri değilim. Hakikat 5 yaşındaki çocuk için de 50 yaşındaki profesör kadar erişilebilir olmalıdır ve buradan anlaşılması gereken, hakikatin çocuğa yakın olduğu değil, Hegel'in de hakikat karşısında beş yaşındaki çocuk kadar acemi olduğu, söylediklerinin onu hakikate daha yaklaştırmadığı.

Hakikate yakınlığın herkes için geçerli bir ölçüsü varsa, bu herhalde dünyayı izah edebilmek olmalı. Dünyayı izah etmek için de onu olduğu gibi görmek gibi bir amaç lazım. Bunun yerine kendi dünyamızı, kavramlarımızı yaparız demek, bu izah faaliyetinden ve amacından uzaklaştırıyor. İdealizmde insanlara FOMO (Fear of missing out, dışarda kalma veya kaçırma korkusu) üretip, onlara bunu anlasanız, hakikati de anlayacaksınız intibaı verdikleri sonsuz kavram kuyuları üzerinden, saygınlık devşirmekten başka bir hakikat göremiyorum.